Frances Mayes POD SŁOŃCEM TOSKANII

Napisać książkę, na podstawie której ktoś zechce nakręcić film, uchodzi za nie lada sukces. Gdy na dodatek mowa jest o projekcie wysokobudżetowym, z całym rozmachem Hollywood za plecami, ze znaną aktorką w roli głównej, osiągnięcie jest tym większe. Owa inicjująca projekt proza musiała bowiem wywołać całkiem silne wrażenie na sporej grupie osób, by pobudzić je do działania i przekonać wielką machinę produkcyjną do sięgnięcia głęboko do kieszeni. Dlaczego w takim razie w efekcie końcowym z samej książki zostaje tylko sam tytuł? Albo inaczej: czy porządna ekranizacja nie jest w stanie zarobić na siebie i swoich twórców? Ryzykowne posunięcie, skoro po literacki pierwowzór sięgają tysiące czy miliony czytelników? Kto by chciał zresztą tracić czas na film o namiętnym zgłębianiu włoskiej kultury poprzez smakowanie, obcowanie i ciągłe powroty, gdzie nie dzieje się tak naprawdę nic dramatycznego. Bez nagłych rozwodów, rozpadania się świata, porzucania przyjaciół, stawiania wszystkiego na jedną kartę. Obraz o dwójce Amerykanów (tak, niestety: o zgodnej, szczęśliwej parze!), których wspólną pasją staje się dolce vita, trwające tyle, ile trwa ich coroczny urlop. Leniwa gawęda o urządzaniu letniej willi na włoskiej prowincji nieoczekiwanie przerodziła się w hollywoodzkiej Fabryce Snów w optymistyczną komedię romantyczną o bajkowym budowaniu życia od podstaw. Pod słońcem Kalifornii nie ma rzeczy niemożliwych.

 

„Lato zaczyna od prezentowania wiśni, kiedy przyjeżdżam, potem prezentuje żółte brzoskwinie. A na drodze rzymskiej w kierunku Sant’Egidio zbieramy garściami owoce najbardziej ze wszystkich boskie, poziomki wiszące jak klejnoty pod drobno poząbkowanymi liśćmi. Drugą po tych poziomkach pozycję zajmują brzoskwinie o miąższu bladym i wonnym. Po brzoskwiniach śliwki, wszelkie ich odmiany, małe krągłe złociste i ciemne fioletowe i jasnozielone, większe niż piłki do golfa. (…)W sierpniu figi zaczynają pulchnieć, ale szczyt dojrzałości osiągają we wrześniu. No i wreszcie dojrzewają jeżyny, owoc serca lata.”

Toskania zrehabilitowana

 Frances Mayes jest profesorem literatury, poetką i eseistką, czego liczne ślady pozostawia w książce, choć „Pod słońcem Toskanii” za literaturę wybitną z pewnością nie uchodzi. Zresztą całkiem słusznie. Ale też nie jest to w żadnym razie romantyczne powieścidło ani obyczajowa historia o perypetiach Amerykanki poszukującej szczęścia zbyt daleko od domu. To w ogóle nie jest powieść. Brak w tej książce jako takich bohaterów, rozwoju jakiejkolwiek akcji czy fabuły. Za to autorka w dość luźny i niezobowiązujący sposób snuje osobistą opowieść – często i gęsto przetykaną refleksją natury ogólnej, dygresjami literackimi oraz autobiograficznymi nawiązaniami – o tym, jak weszła w posiadanie pięknej toskańskiej willi Bramasole, ile wysiłku i pieniędzy kosztowało ją stworzenie wymarzonej letniej rezydencji na Starym Kontynencie, skąd w niej zamiłowanie do tego zakątka świata, jak smakuje oliwa z własnych oliwek, czego nauczyła się o kraju i jego mieszkańcach podczas swoich corocznych wakacji spędzanych w różnych zakątkach Półwyspu Apenińskiego. Na próżno szukać w tej książce miłosnych tragedii i optymistycznego przepisu na drugą szansę od losu. Nie zawiedzie się jednak ten, kto chce poczuć aromat rozgrzanych słońcem ziół, rozniecić w sobie apetyt na słodycz soczystych owoców w upalny dzień lub tylko szuka południowej inspiracji na danie brzmiące niczym namiętne wyznanie uczuć. Mayes bowiem celebruje chwile, na papierze. A przynajmniej gorliwie uczy się tej trudnej sztuki od samych mistrzów dolce vita czyli Włochów. Nie zawiodą się również na tej pozycji poszukiwacze mniej znanych szlaków, choć od czasu wydania książki, trasy i miejsca opisane przez autorkę zdają się być bezceremonialnie rozdeptywane przez masy podążających za nią turystów. Oblężenie przeżywa już nie tylko jej willa zamieniona w hotel do wynajęcia, ale i pobliska średniowieczna Cortona, której urokom pisarka nie szczędziła pochwał. Toskanii, którą odkryła Mayes, już po prostu nie ma. Jej szczera pasja i miłość do tego miejsca okazały się zbyt chwytliwe, czyniąc ze spokojnej prowincji ruchliwe centrum turystyczne.

Sagra della Toskania

Nie mam pojęcia kto zapoczątkował literacką modę na Toskanię, ale faktem jest, iż coraz częściej nazwa ta, koniecznie umieszczona tłustym drukiem na okładce, jest wabikiem gwarantującym wysoką sprzedaż. Bo jeśli prawdziwa miłość, to tylko z namiętnym Włochem w parnym klimacie śródziemnomorskim – przekonują wydawcy. Okazuje się jednak, że był czas, gdy Toskania nie zapewniała jedynie barwnej scenografii, ale stanowiła sedno opowieści. Pisząc o swoim doświadczaniu Italii, jej specyfice, religijności, gościnności i bujnych temperamentach „tubylców”, głęboko skrywanej w ziemi historii, bogactwie smaków czy silnie zakorzenionej tradycji, Mayes rysuje ciekawy obraz tego skrawka europejskiej kultury, bezsprzecznie pozostając przy tym w jej cieniu. Co prawda co chwila wyściubia z tego cienia nos, próbując raczyć niecierpliwiącego się czytelnika intelektualną pożywką: a to przywołując dzieło ważne i postać znaną, a to snując refleksje metafizyczne lub też po prostu siląc się na dogłębne analizy własnego życia; ale patos i nuda takich fragmentów zaraz giną przygniecione ciężarem kolejnego talerza smakowitości, spłukane kieliszkiem młodego wina i zapomniane w odrętwieniu błogiej siesty. Bo jeśli ta książka nie zauroczy kogoś samą Toskanią, to z pewnością przypomni mu o radości płynącej z małych przyjemności życia.

„Cudownie brzmi słowo sagra, hasło wyczekiwane w Toskanii. Trzeba uczcić to, co pora roku daje do spożycia. W każdym miasteczku jakieś obwieszczenie: sagra wiśni, orzechów, wina, vin santo, moreli, żabich udek, dziczyzny, oliwy, pstrągów z jeziora.”

Festina tarde

 Frances Mayes to już kombinat literacko-produkcyjny i turystyczny znak firmowy. Świadomość tego budzi pewien zrozumiały sprzeciw, by nie poddać się masowej modzie. Trudno również jej sztandarowy tytuł, czyli „Pod słońcem Toskanii”, oderwać od skojarzeń z przesłodzoną filmową wersją, znaną już chyba każdemu, kto utrzymuje w miarę stały kontakt z kulturą popularną. Ale warto zdobyć się na ten wysiłek. To lektura idealna na lato, gdy leniwe słoneczne popołudnia ciągną się prawie do północy, a pełna kolorów i zapachów natura wdziera się do naszej świadomości z każdym ciepłym podmuchem pachnącego wiatru. Lekko przegadana, ale autentyczna opowieść kogoś, kto stara się dostrzec więcej, poczuć bardziej i oddychać głębiej przyjemnie odświeża umysł. I zaostrza apetyt – bardzo dosłownie.

Frances Mayes, Pod słońcem Toskanii, Prószyński i S-ka,