Jane Austen MANSFIELD PARK

„W Mansfield nie słyszało się nigdy żadnej sprzeczki, podniesionego tonu, nagłych wybuchów, nie było najmniejszego śladu gwałtowności; życie postępowało wytyczoną ścieżką pogodnego ładu; każdy miał należne mu znaczenie; uczucia każdego były brane pod uwagę. Jeśli można powiedzieć, że za mało było czułości, miejsce jej wypełniało dobre wychowanie i rozsądek; jeśli zaś idzie o drobne irytacje, powodowane niekiedy przez ciotkę Norris, były krótkie i błahe, jak kropla wody w oceanie (…).”*

1.

Jane Austen uchodzi za kontestatorkę. Odpowiada dzisiejszemu odbiorcy jej buntowniczość i zadziorność. A skoro w takiej roli ją obsadzono, to powinna w niej trwać niezłomnie, do ostatniego zapisanego w rękopisach słowa. Nie powinno więc dziwić, że powieść, w której autorka głosem dość poważnym staje w obronie cnót moralnych, wartości religijnych i wyraźnie wytyczonych zasad obyczajowych, nie może liczyć na równie pewne miejsce w sercach wielbicieli pisarstwa Jane, co jej figlarne rozprawy z rzeczywistością w „Dumie i uprzedzeniu” czy „Rozważnej i romantycznej”. Talent pisarski Jane Austen to jednak nie kwestia doboru tematu czy tonacji dzieła – pod jej piórem nawet konserwatywne Mansfield Park i anielsko skromna Fanny Price nabierają życia i zyskują sympatię.

2.

Może to zresztą kwestia wieku – nie świata, a mojego – gdy wytraca się już samemu impet w dążeniu do zmian, a górę bierze potrzeba gromadzenia drobnych przyjemności dnia codziennego. Austen niesie w sobie zapowiedź takiej właśnie spokojnej uciechy. Gdy zaprasza czytelnika do posiadłości ziemskiej Mansfield Park, a za przewodnika po meandrach ludzkich charakterów i obyczajowych zawirowań daje niemal chorobliwie skromną, ugrzecznioną i cnotliwą siostrzenicę właścicieli tego majątku, trudno doszukać się w tym zabawnej i przewrotnej Jane. A jednak stając w obronie swoich własnych przekonań i całkiem surowych reguł moralnych, pisarka wciąż potrafi czarować swoją prozą.

Wychowywane pod jednym dachem trzy angielskie dziewczęta mają za zadanie przekonać czytelnika – i czynią to pomimo upływu czasu jak sądzę – że wpojenie pewnych zasad moralnych, tak by wypływały w działaniach z własnego poczucia obowiązku i odpowiedzialności, jest czymś zupełnie innym od nauki przestrzegania reguł społecznych użytecznych w salonowych grach pozorów. Możliwe, że powieść ta pozwala wyjątkowo dobrze zrozumieć intencje Austen, którymi kierowała się tak wdzięcznie wyśmiewając otaczających ją ludzi, z całym ich światem rozbuchanej galanterii pozbawionej korzeni w wewnętrznych przekonaniach. Nie brak jednak w tej „obronie cnoty” błyskotliwego pióra Austen, z jej subtelnie zabarwionymi ironią sylwetkami ludzkimi, bogactwem obserwacji społecznych i wytrawnym ukazywaniem paradoksów życia na swój uszczypliwy sposób. Ponadto „Mansfield Park” to również precyzyjny i klarowny styl, czyli Jane Austen w pełnej krasie.

3.

”Mansfield Park” jest baśnią, ale w końcu wszystkie powieści są w jakimś sensie baśniami. Na pierwszy rzut oka maniera i materia powieści Jane Austen mogą się wydawać staroświeckie, koturnowe, sztuczne (nie, nie nie! Nabokov nagminnie nie docenia czytelników, ale taki to już typ; przypis własny). Ale jest to złudzenie, któremu może ulec tylko zły czytelnik. Dobry czytelnik jest świadom, że poszukiwanie w książce prawdziwego życia, prawdziwych ludzi jest pozbawione sensu. W książce realność osoby, rzeczy lub okoliczności zależy wyłącznie od rzeczywistości tej właśnie szczególnej książki. Obdarzony oryginalnym talentem autor zawsze wymyśla oryginalny świat i jeśli postać lub akcji pasują do stworzonego przezeń modelu świata, doświadczamy przyjemnego szoku zetknięcia z artystyczną prawdą. […]

„Mansfield Park” jest dziełem damy i dziecięcą grą. Ale z koszyka robótek wyłania się urocza wyszywanka, majstersztyk misternego haftu, a w dziecku wyczuwamy olśniewający talent.”**

___________________________________________________________________________

Jane Austen, Mansfield Park, Prószyński i S-ka, 1995

* tamże, s. 375

** V. Nabokov, Wykłady o literaturze, Muza, 2005, s 43-44

____________________________________________________________________

*

**

***

PRZYPOMINAM O KSIĄŻCE DO WZIĘCIA – ZGŁOSZENIA DO NIEDZIELI!

***

**

*